مسأله اعجاز قرآن داراي ابعاد مختلف است:

الف) در بعد هنري فصاحت و بلاغت.

ب) در بعد پيشگويي اخبار و حوادث آينده.

ج) در بعد محتواي عالي و ارزشمند.

د) در بعد هم سطح و هماهنگ بودن مجموعه قرآن. بدين معنا كه با وصف اينكه در سال های مختلف، در حالات گوناگون و نقاط جغرافيايي متفاوت نازل شده است، ولي شما نمي ‏توانيد تناقضي در مطالب و يا نقصاني در فصاحت وبلاغت آن بيابيد. در حالي كه گفتار هيچ انساني چنين نيست:  « أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا؛ آیا در قرآن تدبر نمی کنید؟ اگر قرآن از ناحيه غير خدا مي‏ بود هر آينه در آن اختلاف فراواني مي‏ يافتند (نساء، آيه 82)»

ه) اين حقيقت را اضافه كنيد كه نبي اكرم(ص) اصولاً يك نفر دانشمند و هنرمند نبوده؛ بلكه فردي درس ناخوانده وامّي بود. حال آن حضرت چنان قوانين و محتوايي، با آن فصاحت و بلاغت و شيوايي سخن آورد كه از يك فرد درس ناخوانده دور از انتظار بود.

نگار من كه به مكتب نرفت و خط ننوشت       به غمزه مسأله آموز صد مدرس شد

و) بُعد ديگر اعجاز قرآن بيان حوادث گذشته است؛ يعني، در قرآن مجيد حوادثي را مي‏يابيم كه ثبت و ضبط آن ازطريق عادي ممكن نبوده است؛ مثلاً چه كسي هنگام غرق شدن فرعون و لشكريانش در كنار او بود تا ببيند فرعون درآن لحظات چه مي‏گفت تا آن را ثبت و ضبط نمايد؟ ولي قرآن مجيد اين گونه نكات را بيان مي‏كند كه خود از اعجازقرآن است.

بعد ديگر اعجاز قرآن، اعجاز علمي آن است كه دامنه‏اي بسيار گسترده و شيرين دارد. فقط برای نمونه به یک مورد اشاره می کنیم.

خداوند در بیش از 1400 سال پیش در قرآن از فشار ناشی از "صعود به آسمان" اشاره کرده و در سوره مبارکه انعام آیه ۱۲۵می فرماید: « فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ ؛ پس كسى را كه خدا بخواهد هدايت نمايد دلش را به پذيرش اسلام مى‏ گشايد و هر كه را بخواهد گمراه كند دلش را سخت تنگ مى‏ گرداند چنانكه گويى به زحمت در آسمان بالا مى ‏رود اين گونه خدا پليدى را بر كسانى كه ايمان نمى ‏آورند قرار مى ‏دهد»[1]

حال با دقت در آنچه گذشت ؛  اگر كسي بخواهد حتي يك سوره از قرآن را بياورد بايد نكات عديده ‏اي لااقل در آن جمع باشد؛

1- از بعد فصاحت و بلاغتي در حد قرآن برخوردار باشد.

2- در عين حال محتواي آن عالي و هم طراز با قرآن باشد.

3- در بين مطالب آن هماهنگي بوده و تناقض وجود نداشته باشد. تازه به نظر مي‏ رسد كه قرآن مجيد در مقام تحدّي از بعضي جهات صرف نظركرده است؛ يعني، درس ناخواندگي نبي اكرم(ص) را ناديده فرض كرده و خطاب به همه كس ـ اعم از درس خوانده و ناخوانده ـ مي‏ فرمايد كه نظير قرآن را بياوريد.

حال بعد از گذشت چهارده قرن، هنوز هماوردي براي قران يافت نشده است و كساني هم كه به خود جرأت داده و درصدد اين كار برآمده‏ اند جز تعبيراتي موهن و نادرست از آنها نقل نشده است.[2]

پی نوشت ها:

[1] جهت تحقيق بيشتردر اين زمينه ر . ك : «قرآن، تورات، انجيل و علم»، موريس بوكاي، ترجمه مهندس ذبيح اللّه‏ دبير

[2] براي مطالعه بيشتر ر.ك:

الف ـ مباحي در وحي و قرآن علامه طباطبايي

ب ـ اعجاز قرآن، تحليل آماري حروف مقطعه رشاد خليفه ترجمه آيت اللهي

پ ـ پژوهشي در شيوه‏هاي اعجاز قرآن حسن عرفان

ت ـ قرآن پديده‏اي شگفت‏آور ترجمه نسرين حكمي